آشنایی با کیسه صفرا و بیماریهای مرتبط

در ایران بین 10 الی 20% زنان مبتلا به عارضه سنگ کیسه صفرا هستند. دکتر غلامرضا کفیلی متخصص بیماریهای داخلی در خصوص عارضه سنگ کیسه صفرا می گوید: کیسه صفرا مخزنی است برای ذخیره مایع صفرا که از کبد به داخل آن ترشح می شود، مایع صفرا سبز رنگ بوده و حاوی موادی است که برای هضم مواد غذایی کارایی دارد. به هنگام خوردن مواد چرب کیسه صفرا منقبض شده و صفرای درون آن از طریق مجرای صفراوی مشترک وارد دوازدهه می شود این کیسه در زیر کبد توسط مجرایی به کبد متصل است. مایع صفرا حاوی کلسترول و املاح است که وقتی میزان کلسترول مایع صفرا از حدی بیشتر شود به عنوان هسته ای جهت تشکیل سنگ عمل می کند و به تدریج سنگ یا سنگهایی در داخل کیسه ایجاد می شود.

وی علت ها و نشانه های این عارضه چنین عنوان کرد:

سنگهای کیسه صفرا معمولاً نشانه هایی ایجاد نمی کنند ولی وقتی تعداد آنها افزایش م یابد و یاسنگی از کیسه صفرا خارج شود علائمی چون حالت تهوع و استفراغ، درد ناحیه بالای شکم خصوصاً در زیر دنده های راست را به وجود می آورد. با توجه به اینکه سنگهای کیسه صفرا دو نوع است علت آن نیز متفاوت است. 1- سنگهای کلسترولی به علت افزایش میزان کلسترول مایع صفرا تشکیل می شود که علت های مختلفی دارند این علت ها شامل فاکتورهای ارثی، چاقی، کاهش شدید وزن ناشی از رژیم های لاغری شدید، هورمونهای جنسی زنانه، قرص های ضد بارداری، افزایش سن، تغذیه وریدی (مصرف سرمهای غذایی چربی و پروتئینی) طولانی مدت، روزه داری، حاملگی، بعضی داروها مثل کلوفیبرات (داروی ضد چربی خون)، رژیم غذایی پر چربی و پر کالری و همچنین ضایعات نخاعی می باشد و نوع دیگر آن سنگهای رنگدانه ای است که به علت همولیز مزمن (پاره شدن گلبولهای قرمز) ناشی از بیماریهای کم خونی ارثی مثل تالاسمی، سیروز الکلی (نارسائی کبد ناشی از الکل)، کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12، عفونت های انگلی و افزایش سن و همچنین بیماریهای روده باریک می باشد. دکتر کفیلی در توضیحاتی بیشتر گفت: وقتی کیسه صفرا دچار التهاب و عفونت می شود یعنی باکتریها از طریق مجرای صفراوی مشترک و یا از طریق رگهای خونی به کیسه صفرا حمله ور می گردد گاهی انسداد مجرا توسط سنگ باعث این التهاب می شود، و بیمار دچار تهوع – استفراغ – تب و لرز – درد شکم و گاهی یرقان شده و این همان لحظه ای است که می بایست بیمار تحت عمل جراحی قرار گیرد.

وی در خصوص نحوه تشخیص و درمان نیز توضیح داد و افزود: سرانجام تشخیص سنگ کیسه صفرا با انجام سونوگرافی حاصل می شود اگر چه از سی تی اسکن هم می توان استفاده کرد لازم به ذکر است: کلیه بیماران زیر 50 سال که دارای سنگ کلیه صفرا می باشند باید تحت عمل قرار گیرند، بیماران بالای این سن اگر دارای 2 یا چند سنگ باشند نیز می بایست عمل جراحی انجام دهند، اما بیماران بالای 50 سال که دارای یک سنگ با قطر کمتر از 2 سانتیمتر و بدون علام هستند نیازی به جراحی ندارند. یادآوری می کنم: داروهای خوراکی که برای درمان سنگ کیسه صفرا مصرف می شوند درمان قاطعی نیست و اغلب برای مواردی کار ساز است که سنگ به صورت منفرد بوده و بیمار توانایی انجام عمل جراحی را ندارد و علی رغم هزینه بالا این درمان نیز باید طولانی مدت ادامه یابد.

و اما زردآب یا زهرآبه صبحگاهی که اصطلاحی شایع از اختلالات صراوی در میان عموم است از ایشان می خواهیم دراین باره هم توضیحبدهند.گاهی به علت اختلال در حکات اثنی عشر و نیز اختلال در دریچه خروجی مجرای صفراوی مشترک افراد بدون وجود (صبح هنگام) صفرا به داخل اثنی عشر راه یافته و از آنجا به داخل معده برگشت می شود که می تواند علاوه بر آسیب رساندن به مخاط معده به داخل مری نیز برگشت شود و حتی وارد حلق و حفره دهان گردد، به این حالت ریفلکس صفرا گفته می شود که مزه تلخی بر دهان باقی می ماند. ازعوارض این اختلال، التهاب مخاط معده و انتهای مری است و به علت ورود صفرا و اسید به داخل نای در طولانی مدت می تواند باعث ایجاد آسم گردد.

دکتر غلامرضا کفیلی متخصص بیماریهای داخلی جهت پیشگیری از ابتلا به بیماریهای سنگ کیسه صفرا همچنین تسکین زهرابه صفحگاهی رژیم غذایی کم چرب همراه با فعالیت مداوم جسمی را توصیه نمود و تاکید کرد:

حذف مواردی چون سوسیس و کالباس – کاکائو – قهوه – نسکافه – غذای چرب – عرق نعناع – انواع مرکبات – کیوی و ... از برنامه غذایی روزانه و جایگزینی سبزیجات – میوه جات – ماهی و ...توصیه می شود که البته با توجه به شرایط جسمانی بیمار، پزشک دستورات غذایی لازم را ارائه می دهد. سیگار و الکل نیز در تشدید همه بیماریها بسیار دخیل است.

در شماره بعدی باز هم در خصوص سنگهای صفرا به گفتگو خواهیم نشست.